Дзякуючы супрацоўніцтву МЦГІ «Наш Дома» з латвійскімі калегамі, у нас з’явіўся асобны кірунак – галасавыя чаты з псіхолагамі. Мы спадзяемся, што такія сустрэчы стануць сталымі, а мы будзем рэгулярна публікаваць іх вынікі. Сёння мы гутарым з дырэктарам крызіснага цэнтра «Скалбес» Райва Вілцыянс і кіраўніком тэлефоннай падтрымкі пацярпелым у злачынствах у Латвіі Сантай Лайміна.
І тэма нашай размовы «Як забяспечыць сабе эмацыйную дапамогу ў цяжкі перыяд».
Хочацца пачаць нашу размову з важнасці МЕНТАЛЬНАГА (ПСІХІЧНАГА) ЗДАРОЎЯ. Можна ўявіць ментальнае здароўе ў выглядзе карабля, на якім мы ўсе знаходзімся. Хтосьці можа і не сутыкнуўся ў жыцці з сур’ёзнымі праблемамі з ментальным здароўем, не адчуў хістанне гэтага карабля. Хтосьці сутыкнуўся з гэтым, але сам перажыў гэтыя выпрабаванні. А хтосьці сутыкнуўся з сітуацыяй, калі ён вельмі меў патрэбу ў сур’ёзнай падтрымцы і дапамогі ў паляпшэнні свайго ментальнага здароўя бо быў падвергнуты гвалту або знаходзіўся ў стане, калі чалавек уяўляе небяспеку сам для сябе (схільны да суіцыду).
Каб зразумець, як важная тэма ментальнага здароўя, можна выкарыстоўваць метафару: калі ў нас зламаная нага, мы абавязкова звяртаемся па дапамогу да ўрача. Гэтак жа сур’ёзна трэба ставіцца да праблем з ментальным здароўем.
Вельмі важны аспект для паляпшэння ментальнага здароўя – захаванне межаў асабістай прасторы: як захіст сваіх межаў, так і захаванне межаў іншых людзей.
У цяжкіх сітуацыях важна ўмець шукаць рэсурсы ў сабе, умець зазірнуць у сябе і зразумець, якімі рэсурсамі размяшчае чалавек. Часта праблемы ў ментальным здароўе адбываюцца з-за непрымання няўдач. Вельмі важна навучыцца разумець, што прысутнасць у жыцці няўдач-гэта нармальны працэс жыцця, гэта пэўны жыццёвы цыкл. Прысутнасць няўдач не робіць нікога горш, таму трэба навучыцца прымаць іх і нават любіць. Толькі на аснове іх прыняцця мы зможам рабіць крокі, якія могуць змяніць наш жыццёвы цыкл у далейшым, знізіць верагоднасць паўтарэння няўдач або падрыхтаваць нас.
Значна складаней перажываць няўдачу ізалявана. Важна адчуць сябе часткай грамадства (групы), якое адчувае гэтую ж праблему (трагедыю) і навучыцца прымаць яе. Прыняць – не значыць змірыцца. Трэба зразумець, што мы можам іх вырашаць, памяняць ўспрыманне на больш пазітыўнае. Галоўнае – зразумець, што мы не ў адзіноце. Гэта надае нам сілы.
МЕНТАЛЬНАЕ ЗДАРОЎЕ залежыць ад дабрабыту. Стан дабрабыту – гэта такі стан, у якім чалавек ўсведамляе свае здольнасці, можа справіцца з жыццёвымі стрэсамі, можа прадуктыўна працаваць і ўносіць ўклад у жыццё свайго грамадства. Гэта тая мэта, якую можна дасягнуць праз паляпшэнне ментальнага здароўя.
З чаго складаецца ментальнае здароўе, як яно ствараецца?
Дабрабыт складаецца з наступных фактараў:
- Фактары, на якія вы не здольныя ўплываць. Напрыклад, сітуацыя ў краіне (шмат траўматычнага вопыту).
- Фактары, на якія вы ўплываць можаце, – нездаволеныя патрэбы. Паніжаючы ўзровень нездаволеных патрэбаў (г.зн. задавальняючы іх), мы зніжаем рызыку ўзнікнення праблем ментальнага здароўя.
Ментальнае здароўе моцна залежыць ад фізічнага.
Якія меры па паляпшэнню фізічнага здароўя мы можам прыняць для зніжэння яго негатыўнага ўплыву на ментальнае здароўе? Напрыклад, ажыццявіць своечасова свае фізіялагічныя патрэбы: схадзіць у туалет не тады, калі можна, а калі неабходна, своечасова прыняць ежу, своечасова адпачыць і г.д.
Фактары, якія таксама могуць уплываць на фізічнае здароўе:
- нездаровая ежа або парушэнне рэжыму харчавання;
- недастатковае ўжыванне вады;
- недастатковы сон ці парушэнне рэжыму сну.
Пры доўгачасовых парушэннях сілы арганізма саслабляюцца, і адбываецца выгаранне. І гэта вельмі сур’ёзная праблема, бо гэта моцна ўплывае на наш псіхічны і маральны стан. Не можа быць добрага ментальнага здароўя без фізічнага. Менавіта таму трэба ў першую чаргу вельмі ўважліва ставіцца да свайго здароўя, да свайго цела. «Маё цела – мой храм».
Для паляпшэння фізічнага здароўя не будзе складана выконваць наступныя дзеянні:
- прагулкі;
- медытацыі;
- прыемны актыўны адпачынак;
- практыкаванні па правільным дыханні;
- ўдыханне прыемных пахаў (араматычнае масла);
- прыняцце расслабляльных ваннаў з араматычнымі свечкамі.
ПАРАДА: пры стрэсе карысна ўдыхаць любімы водар (алей, духі, араматычны бранзалет і г.д.), які зручна мець пры сабе.
Таксама карысна праводзіць эмацыйную працу:
- прыемная размова, праца;
- праводзіць размову з сабой: цікавіцца, як я сябе адчуваю; як я стаўлюся да сябе; не факусавацца на тым, што я дрэнны, а прымаць сябе такім, як ёсць.
ПАРАДА: знайсці адну рэч, за якую я ўдзячны гэтаму дню; зразумець, што цяпер за мяне кажа крытык, і «прыбраць» яго; самастойная праца з эмоцыямі (на прыканцы дня назваць адну пазітыўную эмоцыю, адказаць на пытанне: чаму я адчуваю яе? І гэтак жа адну негатыўную эмоцыю).
Таксама можна дазволіць сабе выплюхнуць свае эмоцыі: пасумаваць і паплакаць.
Разумовыя меры – забеспячэнне фізічных і эмацыйных патрэбаў. Для паляпшэння свайго эмацыйнага стану існуе неабходнасць у яснасці дзеянняў, якую забяспечвае планаванне дня. Нават размовы з сям’ёй і сябрамі лепш планаваць: гэта стварае прадказальнасць, забяспечвае душэўную раўнавагу.
Варта рабіць хаця б тое, што мы лічым гарманічным для сябе, на што мы можам уплываць:
- навесці парадак у доме;
- паслухаць любімую музыку;
- паглядзець добрыя фільмы;
- пачытаць любімыя кнігі.
ПАРАДА: пажадана атрымліваць станоўчую інфармацыю (асабліва перад сном), не глядзець і не слухаць адмоўную; адмовіцца ад прагляду негатыўных фільмаў. Інакш, рухаючыся па дэструктыўным коле дзеянняў, выходзім на спіраль і атрымліваем пагаршэнне эмацыйнага стану.
Вельмі важныя размовы з блізкімі, сябрамі, калегамі. Добра, калі ёсць агульныя патрэбы і інтарэсы. У кожнага гэта нешта сваё: рэлігія; духоўнасць; іншыя інтарэсы. У вашых умовах — гэта агульная ідэя свабоднай Беларусі.
Трэба зразумець, што кожны з нас не можа ў дадзены момант змяніць усё, трэба гэта прыняць і не караць сябе за гэта. Дазволіць сабе нейкія эмацыйныя разрадкі. Прыняць, што ўсе праявы эмоцый у дадзенай сітуацыі – гэта нармальная рэакцыя ў ненармальнай сітуацыі. Галоўнае – паклапаціцца пра сябе і пра іншых.
